Kategoria "Historia"

Okres drugiej wojny światowej (1939 – 1945) Wybuch drugiej wojny światowej spowodował koleją destabilizację w życiu Zboru Warszawskiego. Trudy wojny, skutki napaści hitlerowskich Niemiec doprowadziły do znacznego rozproszenia wyznawców Zboru Warszawskiego po całej Polsce (między innymi na kresy wschodnie) oraz osłabienia jego publicznej działalności. W owym czasie, Stołeczna Parafia Adwentystyczna liczyła niewielu wyznawców. Ci zaś, którzy pozostali, zbierali się na nabożeństwa odbywające się w kaplicy przy ulicy Aleje Jerozolimskie 92, a po bombardowaniach, w prywatnych domach. Zborem w tym czasie opiekowali się pastorzy: Andrzej Smyk i Erwin Lawaty oraz starsi Zboru, Julian Rucz i Jan Woźniak, a nad całością czuwał pastor Wilhelm Czembor. Pomimo trudnej sytuacji i ograniczeń administracyjnych w okresie okupacji hitlerowskiej, działalność religijno-społeczna nadal była prowadzona. Życie religijne Kościoła Adwentystycznego skupiało się wyłącznie w tak zwanym Generalnym Gubernatorstwie z siedzibą w Warszawie, gdzie urzędował, również jako przewodniczący Kościoła, wspomniany pastor Wilhelm Czembor. Działalność duszpasterska, choć trudna i ofiarna, w dużym stopniu zaspokajała potrzeby religijne członków Zboru w Warszawie. „W kaplicy odbywały się także nabożeństwa również dla żołnierzy niemieckich, prowadzone przez kaznodzieję pochodzenia niemieckiego. Było to utrudnieniem, ale i zarazem pewną ochroną. W czasie wojny nie było w Warszawie ze strony władz okupacyjnych większych problemów w stosunku do zbierających się na nabożeństwach wiernych. O pewnej swobodzie świadczyć może fakt, iż w niedzielę odbywały się odczyty religijne i spotkania modlitewne”[1]. Były jednak przypadki łapanek i publicznych rozstrzelań. Tak na przykład zginęła wyznawczyni Maria Hojdys, rozstrzelana przy ulicy Kredytowej na oczach męża. Wybuch Powstania Warszawskiego całkowicie skomplikował życie zborowe, brak możliwości docierania na miejsce kultu zmuszał wiernych do pozostawania w domach lub zbierania się w nielicznych grupach na modlitwę, która z małymi przerwami trwała nieraz cały dzień. Tu wspomnieć należy całodniowe nabożeństwa w domu u wyznawczyni Marii Pankiw. Ten niezmiernie trudny i okrutny okres wspomina rodzina Janiny Dąbrowskiej, którą ochrzcił Wilhelm Czembor na kilka dni przed wybuchem Powstania Warszawskiego. „Rozpoczęła się gehenna życia wśród toczących się walk. Grupa adwentystów, która mieszkała w domu obok, przygarnęła ją wraz z rodziną. Wokół płonęły domy i szyby pękały od żaru, ale w tym domu na schodach odbywały się sobotnie nabożeństwa, śpiewano pieśni adwentystyczne. W czasie powstania siostra Janina straciła wszystko co posiadała”[2]. Kilku wyznawców brało też udział w Powstaniu Warszawskim, np. Jan Hojdys, z których niektórzy zginęli, np. Zbigniew Chmielewski, a pastor Marian Hintz trafił do obozu jenieckiego i został wywieziony do Rzeszy Niemieckiej. [1] Por. tamże, s.34. [2] Krystyna Kot, Nekrologi, „Głos Adwentu”, nr 1/1997, s. 19. Źródło: Małgorzata Czernicka, Dzieje Stołecznego Zboru Adwentystycznego i jego rola w historii Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Polsce, Warszawa 1998. fot. Dandypolish

Okres międzywojenny (1918 – 1939) Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku, życie kościelne szybko wracało do normalnego stanu. Siedziba Zboru Warszawskiego przeniesiona została z ulicy Zakrętnej 3 na ulicę Senatorską 8. Zbór liczył w owym czasie około 100 wiernych. Członkowie Zboru aktywnie uczestniczyli w wielu inicjatywach kościelnych (między innymi: pierwszych zabiegach podjętych przez pastora Teodora Willa o prawne uznanie Kościoła, w łączności z Europejskim Wydziałem Adwentystów Dnia Siódmego)[1]. Od tej pory Zbór Warszawski znalazł się w centrum życia Kościoła i mógł współuczestniczyć w decyzjach dotyczących dalszego rozwoju adwentyzmu w Polsce. Delegaci Zboru wraz z pastorem Teodorem Willem uczestniczyli w pierwszym Zjeździe (Synodzie) Kościelnym polskiego adwentyzmu w Bydgoszczy w dniach 6-9 października 1921 roku, który powołał do istnienia ogólnokrajową strukturę eklezyjną w postaci Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego. Było to momentem przełomowym, pozwalającym rozwinąć działalność posłanniczą Kościoła w nowych warunkach zjednoczonego i niepodległego państwa polskiego. Ważnym wydarzeniem było również powołanie w Warszawie w 1924 roku Towarzystwa Budowlanego „Konstrukcja”, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, chroniącej dobra kościelne[2], dzięki której w 1926 roku nabyto prawnie pierwszy budynek przy ulicy Róż 9 w Warszawie, następnie w 1927 roku zakupiono obiekty przy ulicy Górskiej 9, a w 1933 roku – przy ulicy Tureckiej 1, gdzie stworzono warszawskie centrum adwentystyczne. Początkowo siedziba spółki mieściła się przy ulicy Zakrętnej 3, później w miarę nabywania własnych obiektów zmieniała swoją siedzibę. Faktem jest, że spółka powstała z inicjatywy pastora Teodora Willa, który wraz z pastorem Rudolfem Cunitzem kierował jej działalnością. Od stycznia 1934 roku kierownictwo przejął pastor Wilhelm Czembor i pastor Teofil Babienco[3]. Chociaż lata międzywojenne dla wyznawców były dość trudne (Kościół był jedynie ugrupowaniem tolerowanym), adwentyści w Warszawie nadal prowadzili misję ewangeliczną i wspomagali wysiłki pastora Teodora Willa, który od roku 1921 piastował wysoki urząd wiceprzewodniczącego Kościoła. W 1928 roku, w Warszawskim Zborze podjął pracę duszpasterską pastor Marian Hintz, a w 1929 roku dołączył do tej pracy pastor Florian Kosmowski, a także zaangażowany społecznie student Uniwersytetu Warszawskiego, Mirosław Wasidłów. W dniach 6-9 czerwca 1929 roku odbył się Zjazd Zborów Adwentystycznych w wypożyczonej sali Stowarzyszenia Przemysłowców w Warszawie, z udziałem członków Zboru Warszawskiego, na który przyjechali pastorzy: M.C. Read i J. Week z Północnoeuropejskiego Wydziału Kościoła Adwentystycznego, Teofil Babienco z Unii Bałtyckiej oraz pastorzy polscy: John Isaac, Rudolf Cunitz, Ferdynand Dzik i Wilhelm Czembor i służyli „dla pokrzepienia serc, Słowem Bożym”[4]. W 1931 roku przeniesiono siedzibę Kościoła z Bydgoszczy do Warszawy, do wynajętego pomieszczenia w budynku przy ulicy Aleje Jerozolimskie 93/97 i doszło wtedy do jakby połączenia kierownictwa Kościoła ze Zborem Warszawskim, który od tej chwili stał się Centralnym Polskim Zborem i gościł najwybitniejszych, przybywających z kraju i zagranicy pastorów, ewangelistów i uczestników posiedzeń Rady Kościoła (członkami Zarządu Kościoła byli pastorzy: Leopold Mathe, John Isaac, Teofil Babienco, Wilhelm Czembor). Urząd starszego Zboru w tym czasie pełnił – przez wiele lat – Julian Rucz, później – Jan Woźniak. W tych latach ożywioną działalność religijną prowadziła także młodzież Zboru, z inicjatywy której organizowano spotkania modlitewne, wycieczki ewangelizacyjne oraz uroczystości recytatorskie i słowno-muzyczne. W dniach 7-10 czerwca 1935 roku odbył się w Warszawie pierwszy po wojnie Ogólnopolski Zlot Młodzieży Adwentystycznej, na który przybyli gości z zagranicy między innymi: pastor C. V. Anderson (sekretarz oddziałowy młodzieży przy Północnoeuropejskim Wydziale Kościoła) oraz pastor W. G. Ney (kierownik Diecezji Estońskiej)[5]. Dużym przeżyciem dla członków było poświęcenie i otwarcie w 1937 roku kaplicy przy ulicy Aleje Jerozolimskie 92. Istotne znaczenie miała działalność dobroczynna „Tabita”, w której działały społecznie wyznawczynie Emilia Rucz, Herta Barbier i Stanisława Steinmassel, otaczając opieką najbiedniejszych i chorych. Zebrane przez nie środki finansowe zasiliły budżet najbardziej potrzebujących ludzi. Do 1939 roku funkcję pastora Zboru pełnił pastor Wilhelm Czembor, piastujący zarazem od 1936 roku funkcję zwierzchnika Kościoła. [1] Por. Zachariasz Łyko, Sytuacja prawna Kościoła Adwentystycznego w Polsce międzywojennej 1918-1939, Warszawa 1979, s. 177-124. [2] Ogłoszenia z dnia 8.3.1934 roku, „Sługa Zboru”, nr 4/1934, s.12. [3] Por. Zachariasz Łyko, Sytuacja prawna Kościoła Adwentystycznego w Polsce międzywojennej 1918-1939, Warszawa 1979, s. 251-252. [4] Por. Edmund Klut, Sprawozdanie z Konferencji Centralno-Polskiego Zjednoczenia, „Sługa Zboru”, nr 4/1929, s. 9. [5] Por. Joanna Świstowicz, Działalność społeczno-religijna Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Polsce, Warszawa 1990, s. 29. Źródło: Małgorzata Czernicka, Dzieje Stołecznego Zboru Adwentystycznego i jego rola w historii Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Polsce, Warszawa 1998.

Okres początków (1900 – 1918) Początki adwentyzmu w Warszawie datują się na 1900 rok i łączą z ewangeliczną misją niemieckiego misjonarza Herberta Schmitza. W niedługim czasie swojej duszpasterskiej działalności, pastor Herbert Schmitz założył w stolicy pierwszy Zbór, składający się nie tylko z Polaków, ale także z osób innej narodowości. Okoliczności powstania Zboru należą do wyjątkowych i zasługują na uwagę. Otóż, pastor Herbert Schmitz, Niemiec nieznający języka polskiego, podejmuje pracę na terenach polskich. W Warszawie żyło wówczas wielu Polaków narodowości niemieckiej i o niemieckich nazwiskach, znających również język polski. Pastor, prowadząc swoją działalność religijną, odwiedzał rodziny o nazwiskach niemieckich, proponując wizytę duszpasterską. Na życzenie gospodarzy czytał Ewangelię i modlił się. W ten sposób poszerzał krąg osób zainteresowanych, a za ich pośrednictwem nauki pastora docierały do rdzennych Polaków. W takich oto niezwykłych okolicznościach misjonarskich powstał Stołeczny Zbór Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego. Mieszkanie pastora Schmitza przy ulicy Leszno 89 pełniło rolę kaplicy, gdzie odbywały się pierwsze systematyczne nabożeństwa sobotnie. Pierwsze lata działalności pastora nie należały do łatwych, gdyż zgodnie z prawem władz zaborczych życie Polaków, a zwłaszcza praktyki religijne, podlegały ścisłej kontroli generał – gubernatora oraz oberpolicmajstra warszawskiego. Parafia Adwentystyczna w Warszawie wymagała prawnego uregulowania, „gdyż kto za czasów Rosjan zamierzał prowadzić zebrania religijne, zobowiązany był naprzód wystarać się o policyjne zezwolenie”[1]. Chcąc otrzymać takie zezwolenie należało dopełnić pewnych formalności i złożyć podanie z załączonymi podpisami sześćdziesięciu wiernych, posiadać i wskazać odpowiedni lokal (miejsce kultu), załączyć odpis urzędowego zatwierdzenia kaznodziei, a także uzyskać opinię najwyższych przedstawicieli środowisk chrześcijańskich Warszawy, a mianowicie biskupa rzymskokatolickiego, Wincentego Teofila Popieli oraz prawosławnego metropolity, Antoniusza. Odpowiedź biskupa brzmiała: „Zapewne jest to niegroźna i spokojna sekta”. Metropolita zaś powiedział: „Adwentyści to spokojny, pracowity, pobożny lud, jeszcze nikomu nigdy żadnych trudności nie sprawili”.[2] Po tak życzliwej opinii dostojników kościelnych w stosunku do wspólnoty adwentystycznej doszło do uzyskania potrzebnej rejestracji i Zbór w Warszawie mógł legalnie działać. Dzięki temu stał się społecznością religijną dynamicznie rozwijającą się na miarę możliwości tamtych czasów. O dynamice rozwoju niech świadczy fakt utworzenia w 1912 roku przez naczelne władz Kościoła pierwszej struktury kościelnej w postaci Warszawskiej Diecezji Misyjnej, zwanej wówczas „Warszawskim Polem Misyjnym”, obejmującej całe Królestwo Polskie i powierzenie kierownictwa tej Diecezji właśnie pastorowi Herbertowi Schmitzowi. W roku następnym, tj. w roku 1913 przybył z Wołynia do Warszawy pastor Teodor Will celem objęcia po swym poprzedniku kierownictwa Warszawskiej Diecezji Misyjnej i kontynuowania jej religijnego posłannictwa. W niedługim jednak czasie wybuchła dramatyczna w skutkach pierwsza wojna światowa. Nabożeństwa i lekcje biblijne z oczywistych względów nie mogły być prowadzone publicznie. Niemniej wierni zbierali się w prywatnym domu pastora Teodora Willa przy ulicy Zakrętnej 3 w Warszawie. Okres ten był niezwykle trudny dla wyznawców także innych mniejszości religijnych i to zarówno ze strony władz, jak i opinii publicznej. O dramatycznych doświadczeniach pierwszej wojny światowej pisze pastor Teodor Will następująco: „Gdy praca była w pełni rozwoju wybuchła nieszczęśliwa wojna światowa. Dzieło Boże przez to bardzo ucierpiało. Niektórzy z braci poszli na wojnę, wielu członków internowano, inni zostali wysiedleni, a jeszcze inni uwięzieni w Rosji, tak że w całej Kongresówce były zaledwie dwa Zbory (w Warszawie i Łodzi), miejscami kliku samotnych członków, razem 65 osób”[3]. Równie trudne były warunki pracy misyjnej. Pastor Teodor Will wspomina to w sposób następujący: „Odcięty od Rosji i Niemiec, byłem przewodniczącym, kaznodzieją i sekretarzem w jednej osobie, brakowało bowiem robotników. Odczyty modlitewne, a także lekcje biblijne, pisałem na maszynie w dwóch językach, w ciasnym, maleńkim pokoiku bez podłogi, podczas silnych mrozów. Wierny Bóg pomagał mi w pracy w sposób widoczny, w tych ciężkich czasach. Wiele dusz przyjmowało prawdę, organizowano nowe zbory i grupy. Duch Jezusa Chrystusa zamieszkał wśród nas, byliśmy jednym sercem i jedną duszą. Dary i środki materialne też się powiększały”[4]. Pastor Teodor Will był jedynym kaznodzieją działającym w tych trudnych czasach, któremu pomocą służyła wielce uzdolniona i poświęcona ewangelistka Olga Weihrauch, zajmująca się również pracą biurową[5]. [1] Por. Joanna Świstowicz, Działalność społeczno-religijna Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Polsce, Warszawa 1990, s.6. [2] Teodor Will, Rzut oka wstecz na działalność Warszawskiego Pola Misyjnego, „Sługa Zboru”. Nr 9/1928, s.28. [3] Por. tamże. [4] Tamże, s. 28. [5] Por. tamże, s.29. Źródło: Małgorzata Czernicka, Dzieje Stołecznego Zboru Adwentystycznego i jego rola w historii Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Polsce, Warszawa 1998.

Dzieje stołecznego Zboru Adwentystycznego i jego rola w historii Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Polsce Mamy przyjemność przedstawić pracę naukową poświęconą historii, roli i znaczeniu stołecznego Zboru Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Polsce, napisaną przez Małgorzatę Czernicką. Praca ujmuje w sposób wszechstronny dzieje warszawskiego Zboru od momentu jego powstania w 1900 roku aż do roku 1997. Informacje zawarte w niniejszej pracy zaczerpnięte zostały z literatury, czasopism, dostępnych dokumentów kościelnych, opracowań prof. dr. hab. Zachariasza Łyko, a także z przekazów ustnych najstarszych członków Zboru w Warszawie. Praca będzie ukazywać się w odcinkach. Pierwszy rozdział przedstawia zarys historii Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Polsce z uwypukleniem powstania Zboru w Warszawie i jego dziejów w czterech okresach: początki Zboru (1900-1918), okres międzywojenny (1918-1939), okres drugiej wojny światowej (1939-1945) i okres powojenny (1945-1997). Rozdział drugi poświęcony jest dynamice działalności duszpasterskiej i moralno-społecznej Zboru warszawskiego, z uwzględnieniem jego poszczególnych oddziałów: Ewangelizacji, Szkoły Sobotniej, Dobroczynności, oddziału Diakonackiego, Młodzieży i Dzieci, a także harcerstwa adwentystycznego, grupy niesłyszących i grupy muzycznej. Rozdział trzeci uwypukla rolę i znaczenie stołecznego Zboru w historii Kościoła w Polsce w dwóch okresach: w latach 1900 – 1945 i w latach 1945 – 1997. Rozdział 1 (fragmenty) ZARYS HISTORYCZNY ROZWOJU ZBORU ADWENTYSTYCZNEGO W WARSZAWIE TŁO HISTORYCZNE Idee adwentystyczne dotarły do Europy w 1864 roku i wiążą się z działalnością polskiego duchownego, pastora Michała Beliny Czechowskiego, który założył pierwszy Zbór Adwentystyczny w Szwajcarii[1]. Działalność ta kontynuowana była od 1874 roku przez pastora J.A. Andrewsa. W 1877 pastor J.G. Matteson zorganizował pierwszy Zbór Adwentystyczny w Danii, a w 1878 dzięki Williamowi Ingsowi powstał Zbór w Anglii. Z powstałych ośrodków adwentyzm rozpowszechnił się w Europie, docierając do Niemiec (1875), Francji (1876), Norwegii (1879), Szwecji (1880), Irlandii (1885), Rosji (1886), Holandii (1887), Polski (1888), Finlandii (1892), Belgii (1895), Islandii (1898), Węgier (1900)[2]. Sam Michał Belina Czechowski działał także w Holandii, Niemczech, na Węgrzech, w Rumunii i Austrii. Początki Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Polsce sięgają końca lat osiemdziesiątych XIX wieku. W roku 1888 r. powstał pierwszy Zbór na Wołyniu w zaborze rosyjskim, w 1893 r. w Łodzi w Królestwie Polskim, w 1895 r. w Poznaniu na terenach zaboru pruskiego oraz w 1903 roku w Bielsku Białej na terenach zaboru austriackiego. Z ośrodków tych misja adwentystyczna rozpowszechniła się na cały kraj. Pierwszymi duchownymi adwentystycznymi na Ziemiach Polskich byli misjonarze z Niemiec, Rosji i Austrii, a z początkiem dwudziestego wieku także polscy duchowni. W okresie zaborów życie religijne było trudne, praktyki były nieuznawane i nietolerowane „…Istniały także trudności natury administracyjnej, jedynie w zaborze pruskim sprawy religijne uregulowane były już wcześniej odrębną ustawą”[3]. Pomimo niesprzyjających warunków Kościół rozwijał się i głosił poselstwo Ewangelii. [1] Por. Bernard Koziróg, Ksiądz Michał Belina Czechowski, Warszawa 1992. [2] Por. Zachariasz Łyko, Adwentyzm, Warszawa 1970, s. 47. [3] Por. Zachariasz Łyko, Adwentyzm, Warszawa 1970, s. 54. Źródło: Małgorzata Czernicka, Dzieje Stołecznego Zboru Adwentystycznego i jego rola w historii Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Polsce, Warszawa 1998.